İnternet Servis Sağlayıcınız neden hızınızı garanti etmiyor (Ya da nedir bu “e kadar”)?

İnternet bağlantınız için kimden hangi paketi alayım diye araştırırken mutlaka dikkatinizi çekmiştir. Servis sağlayıcılar sattıkları paketlerdeki hızları şu kadar Megabit’e kadar diye duyururlar: 16 Mb değil, 16 Mb’e kadar, 35 Mb değil, 35 Mb’e kadar. Bu yetmezmiş gibi, kampanya şartları, sözleşmeler gibi daha küçük puntolarla yazılmış yerlere dikkatlice bakarsanız hızla ilgili “garanti edilmemektedir,” “değişiklik gösterebilir” gibi ifadeleri görürsünüz sıklıkla. Neden servis sağlayıcınız böyle yuvarlak laflar ediyor? Neden size garanti veremiyor? İşin içinde bir kötü niyet mi var? Yoksa açıklama fiziksel, teknik zorunluluklara mı dayanıyor?

Önce şu “16 Mb, 35 Mb ne demek” konusunu açıklığa kavuşturalım. Bunu yapmak için biraz geriye gidip evinizden internete nasıl bağlanıyorsunuz sorusundan başlamamız gerekiyor. Çok basitleştirirsek şöyle bir zincir var:

1. Evinizde internet kullanan aletler router’ınıza bağlı.

2. Router’ınız modeminize bağlı. (çoğu durumda ikisi aynı alet zaten)
3. Modeminiz apartmanınızdaki ankastre kutusuna bağlı.

4. Ankastreden çıkan kablolar bir saha dolabındaki ya da santraldeki DSLAM’a bağlı.

5. DSLAM’dan sonra işler biraz daha karışık ama sonuçta çeşitli yerlerden geçtikten sonra veriniz bir trafik teslim noktasına geliyor.

6. Trafik teslim noktasından sonra da bu yolculuk gideceği yöne doğru tersinden devam ediyor.

Hızınız tüm bu bağlantıların toplam performansından etkileniyor. Bir de bilgisayarınızın, telefonunuzun, yani veri kullanan cihazınızın performansından. Bu zincir içindeki her halka çok iyi çalışırken bir tanesi bile aksasa internetiniz yavaşlamış oluyor. Bu halkaların sorumluluğu da değişik kişilerde. Bilgisayarınızdan ankastreye kadar olan halkalar sizin sorumluluğunuzda, ankastreden DSLAM’a kadar olan kablo, kendisinden fiber hizmeti almadığınız hariç, hep Türk Telekom’un sorumluluğunda, DSLAM’dan trafik teslim noktasına kadar olan kısım hizmetinize bağlı olarak ya servis sağlayıcınızın ya Türk Telekom’un sorumluluğunda, sonrası da başka operatörlerin sorumluluğunda. Bu kadar değişik sorumlusu olan bir sistemde bir performans garantisi vermek mümkün değil.

İşte servis sağlayıcıların 16 Mb, 35 Mb dedikleri tam olarak yukarıdaki 4 numaraya denk geliyor. Yani sizin binanızdaki ankastre kutusuna bağlanacak bir modemle DSLAM’ın hangi hızda buluşacağıyla ilgili bir öngörü bu verilen sayı. Öngörü olduğu için de yine hız şudur diyemiyorlar, şu hıza kadar diyorlar.

Nereden geliyor bu öngörü?

Öngörünün kaynağı esasen Türk Telekom’un hizmet verilebilirlik servisi. Tüm servis sağlayıcılar xDSL teknolojisiyle bir adrese hangi hızı verebileceklerini öngörürken bu servisi kullanıyorlar. Bu servise bir adres sorulduğunda, servis o adresi internete bağlamak için sanal bir devre tasarlıyor (şu saha dolabına bağlarım, o şu santrale bağlı, o santral şuraya bağlı diye) ve bu devredeki uzaklıklara, cihazların kapasitesine, kabloların durumuyla ilgili bilgilere ve o sanal devre üzerinde hayata geçmiş bağlantıların gerçek hız değerlerine bakarak bir hesap yapıyor ve maksimum şu hız sağlanabilir diyor.

Bu öngördüğü hız birkaç sebeple doğru olmayabiliyor:

1. Servisin kullandığı uzaklıklar, cihaz veri tabanı ve diğer bilgiler eskimiş, yanlış ya da eksik olabiliyor.
2. Servisin öngördüğü sanal devre ile gerçek hayatta oluşan devre farklı olabiliyor.
3. Adres yanlış yerde görülebiliyor (Telekom hizmetleri için BBK diye bir kod kullanılıyor, her bağımsız birimin bir kodu var, ama bu kodlar her zaman doğru yere işaret etmeyebiliyor).
4. Hepsi doğru olsa bile ankastre ile modeminiz arasındaki bağlantıda hızı etkileyecek sorunlar olabiliyor.

Yani sadece bu kısım için bile tam bir şey söylemek bu yüzden tam mümkün değil. Tam bir şey söylemek için o hatta bir test cihazı bağlayıp ölçmek gerekiyor. Ancak o zaman DSLAM ile modem arasındaki hattın fiziksel kapasitesini doğru olarak görmek mümkün.

Bu kısıtlardan dolayı servis sağlayıcılar alacağınız hızı hep “e kadar” diyerek söylüyorlar. Hatta öyle ki, sektörün düzenleyici kurumu olan BTK da, internet paketlerini satışa sunarken, “e kadar“ ifadesini kullanmayı zorunlu tutuyor.

Hattın fiziksel kapasitesi ve hızı

Buraya kadar hattın fiziksel üst hız sınırından bahsettik hep. Ama hızınızın tek sınırı o değil. Bir de yönetimsel sınırlar var. Tüm servis sağlayıcılar kullanıcılarının ne hızda veri indirebileceklerini ve ne hızda veri yükleyebileceklerini belirleyen değişik seviyelerde kurallar koyuyor. Bunların ilki DSLAM üzerindeki tanım, diğeri de genellikle BNG (Broadband Network Gateway, bir nevi internet servis sağlayıcı router’ı olarak düşünebilirsiniz) üzerindeki tanım. DSLAM üzerindeki tanım fiziksel olarak DSLAM ve modemin hangi hızda birbirlerine bağlanacaklarını belirliyor, BNG üzerindeki tanım da genel olarak verinin en fazla hangi hızda akabileceğini belirliyor. BNG üzerindeki tanım şimdilik bizi ilgilendirmiyor (araya reklam verelim, TurkNet’te bu BNG üzerindeki tanım her zaman en az fiziksel bağlantının üst sınırı kadar, yani sizi hiçbir zaman yavaşlatmıyor). DSLAM üzerindeki tanım ilgilendiriyor.

DSLAM üzerinde tanım hattın fiziksel kapasitesi (şu yukarıda uzun uzun anlattığımız 4 numara hani) ile uyumlu olmak zorunda. Fiziksel sınırı 24 Mb olan bir hat DSLAM’da 35 Mb buluşsun derseniz buluşamaz, yani modeminizdeki DSL ışığı yanmaz, ya da buluşur ama bağlantınız devamlı kopar. Ama fiziksel olarak 35 Mb’te buluşabilecek bir hat 24 Mbit buluşsun derseniz, güle oynaya buluşur hiç sorun olmaz. Zaten çoğu servis sağlayıcı size aynı evde 50, 35, 24, 16, 8 Mb seçenekler sunduğunda aynen bunu yapıyor. Fiziksel kapasitesi 50 Mb olan bir hattın hızını kısıtlıyor.

Biz TurkNet’te öyle yapmıyoruz. Hattınız, ADSL teknolojisi kullanılıyorsa 16 Mb’e, VDSL teknolojisi kullanılıyorsa 35 Mb’e kadar, fiziksel hattın izin verdiği en yüksek hızı tanımlıyoruz. Eğer bizim aktif altyapımızdaysanız, daha da iyisini yapıyor, ADSL bağlantılarda 24 Mb, VDSL bağlantılarda 100 Mb’e kadar fiziksel hattın izin verdiği en yüksek hızı tanımlıyoruz DSLAM tarafına. Eğer bu en yüksek hızlarda sorun yaşarsanız da hattınızın buluşma hızını yavaş yavaş düşürüp bağlantı sorunu yaşamayacağınız seviyeye getiriyoruz.

TurkNet’in ‘e kadarı ne kadar?

Bütün bu işleri yaparken yüreğimiz biraz pırpır etmiyor değil. Sonuçta size kocaman kocaman harflerle 35, 16 filan diyoruz, siz de genelde yanına yazdığımız “e kadar” tarafına pek bakmadan evet benim hızım bu olacak diye bir beklenti içinde oluyorsunuz. Bu beklentileri değiştirme ihtimalimiz pek yok. Onun için de “e kadar” derken, mümkün olduğunca gerçekten alacağınız hızı size söylemek için çok çaba gösteriyoruz. Kendimizi de bu konuda ölçüyoruz. Yani müşterilerimize hangi hıza kadar dedik, modemleri hangi hızda buluşuyor diye bakıyoruz.

Aşağıda müşterilerimize dediğimiz “e kadar” hızlarındaki gerçek modem buluşma hızlarını görebilirsiniz. Özetle şu sonuç çıkıyor:

• VDSL müşterimizin en yoğun kullandığı 35 Mb’lik hatların %91’ine bu hızı veriyoruz, %3’üneyse de bir alttaki hızdan himzet veriyoruz (24-32 Mbps arası). Ortalama buluşma hızı 32,1 Mbps. Yani buradaki karnemiz bizce iyi.
• 50 ve 75 Mbps kullanan müşterilerimizin aldığı performans biraz daha düşük. Sırasıyla %88 ve %83’üne dediğimiz hızları sağlayabiliyoruz, yaklaşık %7’sinde bayağı uzaktayız dediğimiz hızlardan. Ama sonuçta 50 Mbps dediğimiz müşterilerimizin ortalama hızı 44,9, 75 dediklerimizin 66,6.
• ADSL teknolojisi kullanan müşterilerimiz için bu sayılar biraz daha kötü. %70’ine dediğimiz hızı veriyoruz, %17’sine de dediğimiz hızın bir tık altını veriyoruz (8-12 Mbps), %13’üne ise dediğimiz hızdan daha düşük veriyoruz.

ADSL tarafındaki performansımızın biraz daha düşük gözükmesinin sebebi ADSL için piyasada 1, 4, 8, 12, ve 16 Mb’lik paketler varken bizim herkese 16 Mb’lik paket sunuyor olmamız. Yani sizin hattınızın fiziksel olarak sadece 8 Mb desteklese de siz 16 Mb hız alamayınca biz kendimizi başarısız sayıyoruz. VDSL’de ise verdiğimiz daha fazla ara hız olduğundan böyle bir etki olmuyor.

Bu konudaki performansımız bizim için önemli. Onun için yakında her ay bu veriyi web sayfalarımızda açık açık paylaşıyor olacağız. Biz “e kadar” dediğimiz zaman ne kadar diyoruz herkes görsün diye. Diğer servis sağlayıcılardan da ısrarla isteyiniz. Siz de altyapı sorgulama işlemi yaparak bulunduğunuz bölgede sahip olabileceğiniz en yüksek internet hızını öğrenebilirsiniz.